Thị trường Carbon – Tín chỉ carbon là một đơn vị đo lường tương đương với 1 tấn khí CO₂ được giảm thiểu hoặc loại bỏ khỏi khí quyển. Tín chỉ này có thể được tạo ra thông qua các dự án giúp hấp thụ khí nhà kính như trồng và tái tạo rừng, dự án thu hồi và lưu trữ carbon, hoặc cải tiến quy trình sản xuất để giảm phát thải. Mỗi tín chỉ carbon có thể được mua bán trên thị trường như một công cụ tài chính giúp doanh nghiệp hoặc quốc gia bù đắp lượng khí thải của mình.
Bài viết này sẽ đưa ra tổng quan về các cách thức phân loại tín chỉ carbon một cách cô đọng và đầy đủ nhất dành cho các lãnh đạo doanh nghiệp để có thể hoạch định những chiến lược và chính sách cho doanh nghiệp mình.
1. Theo nguồn gốc phát sinh:
- Tín chỉ từ dự án tự nguyện: Đây là loại tín chỉ được tạo ra từ các dự án không chịu sự ràng buộc pháp lý bắt buộc. Các tổ chức hoặc doanh nghiệp tham gia vào những dự án này nhằm bù đắp phát thải tự nguyện của mình. Ví dụ về dự án loại này có thể là các dự án năng lượng tái tạo tại các nước đang phát triển hoặc dự án phục hồi hệ sinh thái tại địa phương nhằm tăng khả năng hấp thụ CO2.
- Tín chỉ từ hệ thống tuân thủ: Tín chỉ này được phát hành trong khuôn khổ các chương trình thương mại phát thải bắt buộc, chẳng hạn như Hệ thống thương mại khí thải của Liên minh châu Âu (EU ETS). Doanh nghiệp bị ràng buộc phải tuân thủ các quy định về hạn mức phát thải và mua tín chỉ để bù đắp lượng phát thải vượt quá mức quy định. Ví dụ về loại dự án này là việc triển khai các hệ thống thu giữ khí thải trong nhà máy điện hoặc các dự án công nghiệp có phát thải cao.
2. Theo bản chất của tín chỉ:
- Tín chỉ loại bỏ: Loại tín chỉ này đại diện cho lượng CO2 đã được loại bỏ khỏi khí quyển thông qua các biện pháp tự nhiên hoặc công nghệ nhân tạo như thu giữ và lưu trữ carbon (CCS). Ví dụ về dự án này là công nghệ “Direct Air Capture” – công nghệ hút CO2 trực tiếp từ không khí và lưu trữ dưới lòng đất.
- Tín chỉ giảm thiểu: Được tạo ra khi có sự giảm phát thải mới so với mức thông thường, thường thấy trong các dự án năng lượng tái tạo hoặc các sáng kiến tiết kiệm năng lượng. Ví dụ là một dự án năng lượng mặt trời cung cấp điện cho một cộng đồng tại vùng nông thôn, thay thế việc sử dụng máy phát điện diesel.
3. Theo loại dự án giảm phát thải:
- Dự án năng lượng tái tạo: Các dự án như điện gió và điện mặt trời giúp giảm phát thải bằng cách thay thế nguồn năng lượng hóa thạch. Ví dụ điển hình là trang trại điện gió ngoài khơi ở Việt Nam hoặc hệ thống điện mặt trời trên mái nhà.
- Dự án lâm nghiệp: Bao gồm việc trồng mới hoặc bảo vệ rừng hiện có nhằm hấp thụ CO2 từ khí quyển. Một ví dụ cụ thể là dự án bảo vệ rừng Amazon hoặc chương trình trồng cây xanh trên diện rộng ở Việt Nam để chống sa mạc hóa.
- Dự án công nghiệp: Áp dụng công nghệ tiên tiến để giảm lượng phát thải trong quá trình sản xuất, như việc sử dụng máy móc tiết kiệm năng lượng hoặc hệ thống lọc bụi hiệu quả. Ví dụ là việc cải thiện công nghệ tại các nhà máy xi măng nhằm giảm thiểu phát thải khí CO2.
- Dự án thu giữ và lưu trữ carbon (CCS): Thu giữ CO2 từ các nguồn phát thải lớn như nhà máy điện hoặc trực tiếp từ không khí và lưu trữ an toàn dưới lòng đất. Một ví dụ là dự án thu giữ carbon từ nhà máy sản xuất amoniac tại một số nước công nghiệp.
4. Theo tiêu chuẩn chứng nhận:
- Tiêu chuẩn vàng (Gold Standard): Được thiết kế để đảm bảo rằng các tín chỉ carbon không chỉ giảm phát thải mà còn mang lại lợi ích xã hội và môi trường đáng kể, như nâng cao chất lượng cuộc sống cho cộng đồng. Ví dụ là các dự án xây dựng bếp lò tiết kiệm nhiên liệu tại châu Phi giúp giảm lượng gỗ đốt và phát thải khí CO2.
- VCS (Verified Carbon Standard): Đây là một tiêu chuẩn phổ biến cho các dự án tự nguyện, phù hợp với nhiều loại dự án từ năng lượng tái tạo đến lâm nghiệp. Ví dụ là một dự án năng lượng mặt trời quy mô lớn tại châu Á được chứng nhận bởi VCS.
- Tiêu chuẩn VER+: Là một tiêu chuẩn được công nhận rộng rãi và được các bên thứ ba kiểm toán. Ví dụ là các dự án lâm nghiệp bảo vệ rừng tại Nam Mỹ nhằm hấp thụ CO2.
Tín chỉ carbon đóng vai trò quan trọng trong chiến lược giảm phát thải khí nhà kính, giúp phân biệt giữa việc giảm phát thải mới và loại bỏ khí CO2 đã có trong khí quyển, tạo điều kiện cho các sáng kiến bền vững trong mọi lĩnh vực kinh tế.
