Thị trường Carbon – Thỏa thuận Paris được ký kết vào năm 2015 nhằm mục tiêu giới hạn sự nóng lên toàn cầu dưới 2°C so với mức tiền công nghiệp, với nỗ lực hạn chế tăng nhiệt độ ở mức 1,5°C. Điều 6 của Thỏa thuận Paris đóng vai trò thiết yếu trong việc hiện thực hóa mục tiêu này, bằng cách cho phép các quốc gia hợp tác quốc tế thông qua các cơ chế thị trường carbon.
Điều 6 được chia thành ba phần chính:
- Điều 6.2: Đề cập đến các thỏa thuận hợp tác song phương hoặc đa phương giữa các quốc gia, cho phép chuyển giao kết quả giảm phát thải đã được chứng nhận (Internationally Transferred Mitigation Outcomes – ITMOs).
- Điều 6.4: Thiết lập một cơ chế thị trường mới do Liên Hợp Quốc giám sát, tạo điều kiện cho việc mua bán tín chỉ carbon giữa các quốc gia và doanh nghiệp, tương tự như Cơ chế Phát triển Sạch (CDM) của Nghị định thư Kyoto.
- Điều 6.8: Tập trung vào các phương thức phi thị trường nhằm thúc đẩy hợp tác quốc tế trong giảm phát thải, mà không cần trao đổi tín chỉ carbon.
Cơ hội cho Việt Nam
Việt Nam, với lợi thế về địa lý và tài nguyên thiên nhiên, đứng trước nhiều cơ hội khi tham gia vào thị trường carbon quốc tế.
- Phát triển dự án tín chỉ carbon: Việt Nam có tiềm năng lớn trong các dự án giảm phát thải từ năng lượng tái tạo (như điện gió, điện mặt trời) và các dự án dựa trên thiên nhiên (như bảo vệ và trồng rừng). Điều 6.4 tạo điều kiện cho các doanh nghiệp Việt Nam phát triển và bán tín chỉ carbon cho các đối tác quốc tế, mở rộng nguồn thu nhập và khuyến khích đầu tư vào công nghệ xanh.
- Tăng cường hợp tác quốc tế: Điều 6.2 mở ra cơ hội cho các thỏa thuận hợp tác song phương giữa Việt Nam và các quốc gia khác, cho phép việc chuyển giao và mua bán ITMOs. Điều này không chỉ giúp Việt Nam nhận được nguồn lực tài chính mà còn tạo điều kiện tiếp cận công nghệ tiên tiến từ các nước phát triển.
- Đẩy mạnh phát triển bền vững: Việc tham gia vào thị trường carbon theo Điều 6 giúp Việt Nam cải thiện uy tín quốc tế trong việc cam kết bảo vệ môi trường, đồng thời góp phần thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững (SDGs) của Liên Hợp Quốc.
Thách thức đối với Việt Nam
Dù có tiềm năng lớn, Việt Nam vẫn đối mặt với nhiều thách thức khi tham gia vào thị trường carbon quốc tế.
- Khung pháp lý và chính sách: Hiện tại, khung pháp lý về tín chỉ carbon và cơ chế thị trường carbon tại Việt Nam còn đang trong giai đoạn hoàn thiện. Việc xây dựng và triển khai các quy định phù hợp với Điều 6 đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chính phủ, doanh nghiệp và các tổ chức quốc tế.
- Năng lực quản lý và kỹ thuật: Tham gia vào thị trường carbon đòi hỏi Việt Nam phải nâng cao năng lực quản lý và kỹ thuật, đặc biệt là trong việc giám sát, báo cáo và xác minh (MRV) kết quả giảm phát thải. Việc thiếu kinh nghiệm và chuyên môn trong lĩnh vực này có thể cản trở việc tham gia vào các giao dịch quốc tế.
- Cạnh tranh với các quốc gia khác: Các quốc gia phát triển và các thị trường đã có kinh nghiệm như EU, Nhật Bản hay Hàn Quốc có lợi thế về công nghệ và nguồn lực tài chính. Điều này đặt ra thách thức cho Việt Nam trong việc cạnh tranh và thu hút các nhà đầu tư quốc tế.
- Rủi ro về giá cả và sự biến động của thị trường: Thị trường carbon, giống như các thị trường hàng hóa khác, có thể biến động về giá. Sự bất ổn này có thể ảnh hưởng đến lợi nhuận từ việc phát triển và bán tín chỉ carbon, đặc biệt là trong giai đoạn thị trường mới được định hình.
Định hướng và giải pháp cho Việt Nam
Để nắm bắt cơ hội và vượt qua thách thức, Việt Nam cần triển khai một số định hướng và giải pháp cụ thể:
- Hoàn thiện khung pháp lý: Chính phủ cần đẩy mạnh việc xây dựng khung pháp lý cụ thể cho thị trường carbon, bao gồm việc tích hợp Điều 6 của Thỏa thuận Paris vào các quy định trong nước. Điều này giúp các doanh nghiệp và nhà đầu tư có nền tảng pháp lý vững chắc để hoạt động.
- Nâng cao năng lực quản lý và kỹ thuật: Việc đào tạo và nâng cao kỹ năng cho các cơ quan chức năng và doanh nghiệp là điều cần thiết để đáp ứng yêu cầu quốc tế về MRV. Hợp tác với các tổ chức quốc tế và các quốc gia có kinh nghiệm trong thị trường carbon cũng sẽ mang lại những bài học quý giá.
- Khuyến khích đầu tư vào công nghệ xanh: Chính phủ cần thúc đẩy chính sách hỗ trợ các dự án năng lượng tái tạo và công nghệ sạch nhằm tạo ra tín chỉ carbon chất lượng cao. Điều này sẽ giúp Việt Nam không chỉ đạt được mục tiêu giảm phát thải trong nước mà còn tăng cường khả năng tham gia vào thị trường carbon quốc tế.
- Xây dựng chiến lược dài hạn: Để tối đa hóa lợi ích từ thị trường carbon, Việt Nam cần có chiến lược dài hạn rõ ràng, bao gồm việc phát triển các dự án phù hợp, định giá tín chỉ carbon hợp lý và xây dựng kế hoạch ứng phó với biến động thị trường.
