Dự thảo nghị định về sàn giao dịch carbon Việt Nam

Việt Nam đang từng bước hiện thực hóa cam kết về mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050 thông qua việc lấy ý kiến rộng rãi cho dự thảo nghị định về thành lập thị trường carbon trong nước. Đây là một bước đi chiến lược, mở ra cơ hội lớn cho các doanh nghiệp và nhà đầu tư khí hậu muốn tham gia vào một trong những thị trường carbon mới nổi đáng chú ý nhất tại châu Á.

Theo dự thảo, thị trường carbon của Việt Nam sẽ được xây dựng theo hai giai đoạn chính. Giai đoạn đầu tiên, từ năm 2025 đến 2027, là giai đoạn thí điểm nhằm hình thành các quy tắc thị trường, xây dựng hệ thống quản lý và thử nghiệm giao dịch tín chỉ carbon trong một số ngành trọng điểm như năng lượng, xi măng, thép và xử lý chất thải. Giai đoạn thứ hai, từ năm 2028 trở đi, sẽ mở rộng quy mô và lĩnh vực tham gia, đưa thị trường trở thành một công cụ quan trọng trong chiến lược giảm phát thải quốc gia.

Các doanh nghiệp thuộc nhóm ngành có lượng phát thải cao sẽ phải tham gia vào hệ thống bắt buộc, trong đó mỗi doanh nghiệp được cấp một hạn mức phát thải nhất định hàng năm. Những doanh nghiệp phát thải ít hơn hạn mức sẽ có thể bán lượng tín chỉ dư thừa cho các doanh nghiệp khác thông qua cơ chế thị trường. Đây là cơ chế tương tự như hệ thống giao dịch khí thải của Liên minh châu Âu (EU ETS) và thị trường carbon tại Úc (Australian Safeguard Mechanism), vốn đã chứng minh hiệu quả trong việc khuyến khích doanh nghiệp giảm phát thải và thúc đẩy đầu tư vào công nghệ sạch.

Điểm sáng quan trọng trong dự thảo nghị định là sự rõ ràng trong quy định pháp lý và lộ trình thực hiện cụ thể. Đây là một tín hiệu tích cực đối với các nhà đầu tư quốc tế đang quan tâm đến thị trường carbon Việt Nam. Bà Mai Nguyễn, Giám đốc cấp cao phụ trách Đầu tư khí hậu của quỹ đầu tư đa quốc gia VinaCarbon, nhận định: “Các nhà đầu tư quốc tế đang rất chú ý đến các động thái của Việt Nam trong lĩnh vực này. Một nghị định rõ ràng và minh bạch sẽ tạo niềm tin và thúc đẩy dòng vốn đầu tư vào các dự án phát thải thấp tại Việt Nam.”

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia đầu tư khí hậu cũng lưu ý rằng vẫn còn những điểm cần được làm rõ và hoàn thiện để đảm bảo hiệu quả của thị trường. Một trong những vấn đề đáng quan tâm là khả năng xác minh và báo cáo lượng phát thải của doanh nghiệp. Ông Trần Hoàng Anh, chuyên gia tư vấn độc lập về thị trường carbon, nhấn mạnh: “Việc xây dựng hệ thống đo lường, báo cáo và xác minh (MRV) minh bạch, chính xác và được quốc tế công nhận là rất quan trọng. Hệ thống MRV hiệu quả sẽ đảm bảo tính minh bạch và uy tín cho tín chỉ carbon của Việt Nam.”

Một thách thức khác là xây dựng năng lực cho các doanh nghiệp và cơ quan quản lý địa phương về thị trường carbon. Đối với các doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, việc tham gia vào thị trường carbon là tương đối mới mẻ và phức tạp. Vì vậy, dự thảo nghị định cần bao gồm các chương trình đào tạo và hỗ trợ kỹ thuật phù hợp để các doanh nghiệp có thể dễ dàng tuân thủ các yêu cầu và tận dụng được các cơ hội thị trường mang lại.

Từ góc nhìn của doanh nghiệp, nhiều lãnh đạo tỏ ra lạc quan nhưng cũng thận trọng về tác động thực tế của nghị định này. Ông Nguyễn Đức Thành, CEO của một công ty năng lượng tái tạo tại TP.HCM, nhận định rằng: “Thị trường carbon là cơ hội lớn, nhưng việc thực hiện phải rõ ràng và công bằng. Nếu không có sự chuẩn bị kỹ lưỡng, doanh nghiệp có thể gặp khó khăn trong việc tham gia và cạnh tranh bình đẳng.”

Bên cạnh đó, vai trò của nhà đầu tư tư nhân cũng là một điểm nhấn đáng kể trong dự thảo nghị định. Chính phủ khuyến khích đầu tư tư nhân vào các dự án tạo tín chỉ carbon thông qua các chính sách ưu đãi và hỗ trợ tài chính. Điều này không chỉ tạo điều kiện thuận lợi cho dòng vốn đầu tư mà còn thúc đẩy đổi mới công nghệ và phát triển bền vững trong các lĩnh vực kinh tế quan trọng.

Nhiều quỹ đầu tư quốc tế đã bắt đầu xúc tiến các dự án tiềm năng tại Việt Nam, trong đó có các dự án năng lượng tái tạo, phục hồi hệ sinh thái, trồng rừng và giảm phát thải trong công nghiệp. Theo bà Sarah Thompson, đại diện một quỹ đầu tư khí hậu của Australia: “Chúng tôi đang tìm kiếm cơ hội hợp tác tại Việt Nam, đặc biệt là các dự án có khả năng tạo ra lượng tín chỉ carbon đáng kể với chất lượng cao. Nghị định mới sẽ là bước đệm quan trọng để chúng tôi tự tin hơn trong việc rót vốn.”

Thị trường carbon cũng mở ra cơ hội cho các doanh nghiệp khởi nghiệp Việt Nam chuyên về công nghệ khí hậu và quản lý dữ liệu carbon. Các startup cung cấp giải pháp đo lường, quản lý và giao dịch tín chỉ carbon sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng hạ tầng kỹ thuật cho thị trường. Đây sẽ là cơ hội hấp dẫn cho các nhà đầu tư mạo hiểm muốn đầu tư sớm vào lĩnh vực này tại Việt Nam.

Cuối cùng, việc lấy ý kiến rộng rãi cho dự thảo nghị định cho thấy Chính phủ Việt Nam đang rất nghiêm túc và cầu thị trong việc lắng nghe các bên liên quan để tạo ra một thị trường carbon minh bạch, hiệu quả và công bằng. Để nghị định thực sự thành công, điều cần thiết là sự tham gia tích cực và đóng góp ý kiến từ cộng đồng doanh nghiệp và giới đầu tư, nhằm hoàn thiện các quy định pháp lý và tạo ra một sân chơi lành mạnh, bền vững cho tất cả các bên.

Với tầm nhìn dài hạn, thị trường carbon Việt Nam không chỉ là một công cụ giảm phát thải mà còn là cơ hội lớn để Việt Nam thu hút đầu tư xanh, nâng cao năng lực cạnh tranh và từng bước hiện thực hóa mục tiêu phát triển bền vững quốc gia.

Quý độc giả có thể xem toàn văn dự thảo và góp ý tại đây.